Gamfed Kitap Kulübü Sunar : Oyunlaştırma Dünyasına Giriş – Ali Cevat Ünsal

Oyun : 

Yolda yürürken hangimiz bir kağıt parçasına ya da çöp tenekesine kendimizi Ronaldo ve Messi gibi hissedip bir şut çekmemişizdir ki, hangimiz kaldırım taşlarına ve su birikintilerine basmadan geçmek istemedik ki, oyun aslında içimizde var ve bize iyi geliyor. 4 bin yıl önce Çin’de üst düzey yönetici ve topluluk önderlerinin zekalarını geliştirmek için geliştirilen Tangram halen en yaratıcı oyunlardan biridir. Oyunlar tarih boyunca hem eğlence hem de fayda anlamında kurgulanmışlardır. 

İşte oyunlaştırma, gamification olarak adlandırılan iş modelini de bu içimizdeki oyunla çıkan olumlu duyguları bir hedef uğruna yapılan sistem düzenlemeleri olarak adlandırabiliriz.

Oyunlaştırmanın en yaygın örneği aslında içsel motivasyon dediğimiz o içimizdeki oyun duygularıyla bizi işyerinde motive etmeye çalışan “Ayın Elemanı” panoları, şapkaları ve rozetleri. Bunlar gerçekten maddi olarak yetinmeyen bir motivasyonda bazen maddiyattan bile değerli hale gelebilecek motivasyon uygulamalarıdır ve çok yaygındır. Bu süreklilikte insanların 2-3 kuşak boyunca çalışarak yaptıkları Çin Seddi gibi yapılardan da görebiliyoruz; bir inanış ve hedef karşılığında insan motive olabiliyor. Aslında iş tam olarak bir oyun değildir, ancak oyunlaştırma işi mükemmel bir şekilde tamamlayabilir. Sosyal medyada da her geçen gün daha çok oyun elementi ile uygulamalar görmekteyiz. Sosyal medyaya iletişim ve paylaşım yapmanın oyunlaştırması diyebiliriz. 

Genel Oyunlaştırma Kavramları  :

MDA Modeli : Mechanics-Dynamics-Aestetics olarak baş harflerinden oluşan oyundaki sadece görünün puan, sıralama tablosu, ödül gibi mekaniklerin aynı zamanda bir dinamiği yani rekabet, paylaşım, risk alma gibi duyguları olduğunu açıklayan modeldir. 

PBL Tasarımı : Point-Puan,Badges-Rozet,Leaderboard-Liderlik Tablosu harflerinin kısaltması olan bu yaklaşımda puan varsa sıralama var, sıralama varsa rozet ve ödül olmalı mantığından gelmektedir. Çoğunlukla da çalışan bir sistemdir ancak detayları ve sürekliliği de düşünülmelidir. 

Yanlış Hareketleri Ödüllendirmek : 

Bir çok alanında uzman bu konuya yanlış diyecek ve yanlış hareketi pekiştirdiği için reddecektir. Ancak oyunlaştırma felsefesinde bir sınav ya da görevi düşünelim, giriş yapıp başaramayana “Sıfır Puan” verilirse hiç girmemiş olanla aynı kefeye konuyor. Oysa ki efor verdi, zaman ayırdı, denedi, öğrendi ve devam etmeye motive olabilir. Bu yüzden eXpericence Points XP adı verilen aslında “Deneyim Puanı” olarak adlandırabileceğimiz puanları bu amaçlı kullanırız. 

Rozetler : Oyunlaştırmada puan hiyerarşinin üstündeki rozetler belli puanları hedef puana ulaşınca sembolleştirmek için verilebilir. Tasarımlarını farklılaştırmak ve kişilerin profillerinde hatta adlarının yanlarında “mavi tık” gibi bir sembolle göstererek diğer oyunculardan ayırmak güzel fikirlerdir. 

Sıralamalar: Hayatta bir çok sıralamayla genelde karşılaşıyoruz. Okuldan işyerlerine kadar bulunan bu sıralamalar puanlarınıza göre olmakta. Ancak oyunlaştırmada sadece belli bir sayıda en üstteki oyuncuları kazanmak değil herkesi motive etmek olduğundan bu tarz sıralamalarda mutlaka bölge, zaman, ürün ismi, yüzdelik gibi sekmelerle kişileri azaltarak oyuncunun rekabetinin sürekliliğini sağlayabiliriz. 

Avatar : Bazı oyunlara giriş yaparken seçilen Avatar gerçekten oyuncu motivasyonunda çok değerli olabilmektedir. Avatar kullanımları arasında birden farklı yöntemler vardır: Avatar Kütüphanesinden varolan bir avatar seçme, kendi avatarınızı tasarlama ya da seviyeye göre avatar oluşturma gibi.

Meydan Okumalar :

Meydan okuma çok özel bir kurgu ancak detayını iyi düşünmek gereklidir. Bir oyuncu diğer oyuncuya meydan okuyacak tamam, ancak bir süre içinde en çok satış yapanda mı ya da bir hedef rakama ilk oluşan olunca mı gibi hedefleri ve meydan okuma kriterlerini iyi düşünmemiz lazım.

Şans Faktörü : Zarlar ile antik dönemlerden beri günümüze kadar ulaşan tavla, monopoly gibi oyunlarda da görebileceğimiz üzere şans unsuru çok önemlidir. 

Persona – Karakter Analizi : 

Oyunlaştırma aynı çocuğunuza yemek yerken yapılan “uçan kaşık” ile yedirme gibi oyuncuya göre uygulanmalıdır. Küçük olan çocuğunuz “uçan kaşık” ile uzunca bir süre yemek yerken biraz daha büyük olan için beraber yemeği yersek en sevdiğin oyunu beraber oynarız gibi dışsal bir ödülle motive etmek gerekebilir. Aynı masada aslında aynı oyunda aynı iş hedefine 2 farklı persona için 2 farklı yöntem. Bu yüzden persona için mutlaka ayrımlar yapmalı ve alternatif oyunlaştırma kurguları geliştirmeliyiz. Kalabalık gruplarda birbirinden farklı motivasyonları seçmek ve en az 10-20 kadar kişiyle görüşmek gerekmektedir. Daha azı yetersiz daha fazlası da yersiz olabilir. 

Persona çalışması yani oyuncuları kurguya katmadan oyunlaştırma tasarımı yapılırsa sadece bir kitlede motivasyon olabilir süreklilik için devamında yeni kurgu çalışmak gerekecektir.

Persona çalışmalarında mutlaka oyuncu tiplerini çeşitlendirmeliyiz. Bartle ve Marczewski modelleri bu anlamda bize çok yardımcı olacaktır. 

Hedefler : Oyunlaştırma bir çok hedefi aynı anda gerçekleştiremez. Hedef kitle için örnek verecek olursak aynı anda hem rejim yapıp hem yabancı dil öğrenip hem de para biriktiremezsiniz. Birinden biri odağınızdan çıkar. Bu yüzden hedef kitlemizin anlam bulacağı ve odağında olacağı az ama öz başarılabilecek hedefler almalıyız. 

Hedef ne çok kolay olmalı ne de çok uzakta gelmeli. İtalya’da çok ilginç bir araştırma yapılıyor. Bir grup için 90 dakika olan futbol maçları 120 dakika oynatılıyor. Bir çok oyuncu itiraz etse de maç başlamış ve 60. dakika sonrası hemen maçın başında oyundan daha 90 dakika olmadan düşmeler başlamış. Aslında maç 90 dakika olsa normalde çok rahat çıkartacakken bir bu kadar daha süre olduğunu bilmek hedefe varamama nedeniyle oyuncuları daha 60. dakikalarda bırakmaya yöneltmiş. Oysaki 90 dakika olsa ve maç uzasa 120 dakika zorlansalar da devam edebileceklerdir. 100 ürün civarı satan birisine 200 sat diyince 50 ürün bile satamamasını da buradan örnekleyebiliriz.

Görevler:  Görevler genel olarak birden fazla amaçla ayrılabilir. Anlık görevler olarak adlandırdığımız “yeni sezon ilk satış görevi” gibi sabahtan çıkan ve hemen kapanan görevler olabilir. Aksiyon görevleri gibi daha çok farklı davranışları bir dönem yapmamızı sağlayacak rutin olmayan dönemsel görevler olabilir. 

Bütün bu oyun elementlerini de bir araba kadranı gibi düşünürsek aslında oyunlaştırmanın hem oyuncu hem de yönetim tarafında takip edecekleri bu tarz ekranlar tasarlanmalıdır : 

Oyunlaştırma eğitim, sağlık, e-ticaret, satış, pazarlama gibi bir çok alanda uygulanmakta ve başarılı örneklerini görmekteyiz. Eğitimde Duolingo, sağlıkta Fitbit, e-ticaret ve satışta Starbucks Yıldızları gibi halen hayatımızda olan yıllardır çalışan sistemler var. 

Maliyetsiz Oyunlaştırma ile aslında hem evimizde hem şirketimizde bazı oyunlaştırmalar kurgulayarak başlayabiliriz. Mesela evde çocuklarınızın ödev, oda toplama gibi 3-4 davranışı yapınca beraber istediği bir filmi izleme, oyunu oynama gibi ödüller vererek başlayabilir, kurumda da Kahoot, Menti benzeri bilgi yarışmalarını departmanlarla oynatıp ya da takdir süreçlerini bir kumbaraya attırarak takdir geri bildirimi oyunlaştırmaları yapabilirsiniz. 

İçsel-Dışsal Ödüller – SAPS : Oyunlaştırma sadece ödüllendirme değildir. Hediye çekleri ve maddiyat aslında yanında içsel ödüllerle tamamlanınca insan motivasyonunu tamamlar. Bu yüzden SAPS ismi verilen statü, eşya, erişim ve eşya olarak bazı maddi karşılığı olmayan ödüller eklemeliyiz. 

Hikayeleştirme: Hikayeler aslında bizim en insani iletişim yönetemimiz. Oyunlaştırmamızda da özellikle süreklilik ve devamlılık için yarıda kalan süreçlerde verilen emeği vurgularsak tekrar devam etmesini sağlıyoruz. Yanan ağaçlar, çürüyen çilekler, patlayan dünyalar bundan çalışmakta. 

Oyunlaştırma unutmayalım ki yaşayan bir organizmadır ve takip edilmelidir. 

Şimdi sıra sizde. 

Ali Cevat Ünsal.