“Anlattığımız hikayeler -kelimenin tam anlamıyla -yaşadığımız dünyayı yaratırlar. Dünyayı değiştirmek istiyorsan, hikâyeni değiştirmelisin. Bu hem bireyler hem de kurumlar için geçerlidir.”
Michael Margolis
Günlük hayatta bir arkadaşımız “Bak, sana ne anlatacağım!” diyerek anlatmaya başladığında çoğu zaman dikkatimiz onda olmaz. Bunun nedeni; aslında beynimize uzunca bir süre önce kodlanan “Hikayeler hayali olanı anlatır” olgusudur. Bizim sözlüğümüzde yaşanmış olan şey olsa olsa olaydır. Eğer içinde bir ders barındırıyorsa kıssadır. “Bana hikâye anlatma!” gibi olumsuz anlamlar barındırsa bile hikâye anlatıcılığı, tüm kültürlerde olduğu gibi bizim kültürümüzde de önemli yere sahiptir.
Yaşanmış bir olayı veya kıssayı hikâye formunda anlattığımızda, aslında onu “hikâyeleştirmiş” oluruz. Peki hikâyeleştirme ne demek? Hikâyeleştirme; duygu, tutum veya davranış değişikliği oluşturmak için verilmesi planlanan mesajların yaşanmış veya hayali hikayeleri kullanmak suretiyle dinleyiciye iletilmesidir. Hikayeleştirme yoluyla gerçek veya hayali her çeşit kahraman ve olayı kullanmak mümkündür. İş, siyaset, pazarlama gibi alanlarda sunum veya vaaz benzeri yapılan deneyimin paylaşılması da hikayeleştirme örneğidir.
Leonard Mlodinow’un deyimiyle insan davranışı dediğimiz şey, bilinçli ve bilinçdışı düzeyde, sonsuz bir algı, duygu ve düşünce akışının ürünüdür. Hikâye anlatıcısı olarak bizim derdimiz ise, bu bitimsiz olasılıklar denizinde son derece benmerkezci bir organa sesimizi duyurmak ve hatta onu hayati bir şey anlattığımıza ikna etmektir. Aslında hikâyenin başarısı, başka birtakım etkilerin ötesinde hafızalarda bıraktığı iz ile ölçülebilir. Bir hikâye, hatırlattığı ve hatırlandığı müddetçe iyidir. Binlerce yıldır anlatılan masalların, mitlerin veya dini söylencelerin temelinde bir arketipin olması, kurgulayacağımız hikayelerde bize düşündüğümüzden çok daha fazla fayda sağlayacaktır. Mesele yeni bir Homeros veya Tolkien olmak değildir. Asıl mesele, Campbell’ın monomit, Jung’un bilinçdışının ilksel imgeleri olarak özetlediği şeylere insan beyninin doğal yatkınlığıdır. O kadar uzun süredir farkında olarak veya fark etmeden bu şablona maruz kalıyoruz ki, artık “iyi hikâye” dendiğinde beynimiz sorgulamadan “Kahraman bu sefer ne yapmış? “ diye soruyor.
- Kahramanın hiç bitmeyen yolculuğu maceraya çağrı ile başlar.
- Macerayı göze almak, konfor alanının terk edilmesi demektir!
- Konfor alanının dışında fırsatlar ve bunların bedelleri vardır.
- Konfor alanını terk etmeden kahraman olamazsın!
- Maceranın vaat ettiği esas ödül, kahramanın ruhsal dönüşümüdür yani erginlemesidir.
- Başladığı yere geri dönen kahramanın bizlere fısıldayacağı bir sırrı vardır.
Eski insanlar, hikaye anlatıcılığında son derece başarılıdır. Çünkü dikkatleri dağılmadan uzun süre anlatılan o ilgi çekici hikayeleri dinleyip hayal dünyalarında daha da zenginleştirerek yeni nesillere aktarırlar. Bunun sebebi, hikâye anlatıcısının kullandığı belli tekniklerdir. Hikayeleri dinleyici profilini göz önünde bulundurarak tasarlamak gerekir. Hikayelerimizi daha üst seviyeye taşımak için göz önünde bulundurmamız gereken bir dizi yöntem var. Bunlar; anlam bütünlüğüne dikkat etmek, nedensellik bağını kaybetmemek, iyi kurgulanmış bir kahraman yaratmak ve çatışmalardan yararlanmaktır.
Piramitte Freytag’ın dikkat çekmek istediği nokta çatışmadır. Bir hikâye nasıl ki giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşuyorsa; bu bütünün içerisinde bir çatışma olmalıdır. Böylece hikâye, bu kriz durumunun üzerine inşa edilmelidir ki okuyucu veya dinleyici ilgisini kaybetmesin. Çatışmadan sonra duygu ve duyulara dokunmak, merak yaratmak, özgün ve sade olmak gibi birtakım hususları da kullanmalıyız.
Bu kitap, yolu hikayeleştirme ile kesişen herkesin elinin altında bulunması gereken önemli bir kitaptır. İçinde birçok uzmanın bu alana katkılarının paylaşıldığı bölümler ve hikayeleştirmenin püf noktalarının verildiği sayısız detay bulabilirsiniz. Hatta bazı bölümlerin sonundaki etkinliklerle hikayeleştirme becerinizi de geliştirebilirsiniz. Bu alıştırmaları uygulayarak dinleyicilerinizi oldukça memnun eden hikayeler yaratmanız dileğiyle…
