Yeni heyecan : NFT ve Nadirlik
2020 ile 2021 arasında NFT marketi 20 katının üzerinde büyüme yaşadı. 2022’de 22 milyar dolar olduğu varsayılıyor. 90 milyon doların üstünde satılan tek bir NFT bile var. En çok satışı yapılan üç NFT projesinin toplamda 2 milyar dolar tutarında satışı gerçekleşti. Türkiye’de bile birçok NFT projesi dünyada satış yapmaya başladı ve devam ediyor. Her geçen gün yeni projeler ortaya çıkıyor. Bu astronomik rakamlarla bizi içine hızlıca çeken NFT nedir ve en önemlisi NFT satın alırken ya da fiyatlama yaparken neye dikkat etmeli?
NFT, non-fungible token ya da Türkçe karşılığı ile “değiştirilemez jeton” dijital sanat çatısı altında sanat eserlerinin gerçekliğinin dijital sertifikası olarak tanımlanmaktadır. Para ile takas edilebilse de birbirleri arasında değiştirilemez eserlerdir. NFT’ler tam anlamıyla nadirliği ve sahipliği temsil etmektedir. NFT sahibi olan bir kişi, satın aldığı eserin tüm haklarına sahip olur. Fiziksel bir sanat eseri gibi isterse çoğaltabilir ya da tekrar satılabilir. Eserin yaratıcısı yani orijinal ilk sahibi satıldıkça her zaman kazanacaktır.
Akıllara gelen bir sonraki soru ise bir NFT’nin değerini nasıl ölçülür? 2020 senesindeki NFT trend patlaması ile değerinden çok daha fazlaya satılan da birçok NFT görüldü. Küçük küçük pixel pixel resimler milyon dolara satıldı. Aynı koleksiyon da bir karakter beş dolar bile etmezken bir diğeri ise milyon dolar edebiliyor. Tabiiki her sanat eserinde olduğu gibi zevkler ve renkler tartışılmaz. Bir kişi için çok az değer eden bir eser, bir başkası için milyonlara değer olabilir. Bu kafa karışıklığını da önlemek adına belirli topluluklar NFT’lerin “nadirlik” özelliğini analiz eden kaynaklar çıkardılar.
Bugün piyasada en çok kullanılan bu kaynakları inceleyeceğiz:
- RARITY.TOOLS
Figure 1: Rarity Tools website screenshot of Cryptopunks collection
Yukarı resimde gördüğünüz NFT projesi “cryptopunks”. Tüm zamanların en çok satan ve en değerli NFT projelerinden. Bunlar mı milyon dolar ediyor dediğinizi duyar gibiyim. 10.000+ tane “cryptopunks” NFTsi var. Yalnız sadece bir tanesi bunların arasında en “nadir” olarak yorumlanıyor. Gelin “cryptopunks” koleksiyonun en nadir #8348 numaralı NFT’sini beraber inceleyelim.
Dünya üzerinde tek sahibi olan bu NFT’yi bu kadar ender yapan birçok özellik var. Yukarıdaki resimdeki NFT’yi nadir yapan özellikler şu şekilde sıralanabilir:
- Bu koleksiyon da 7 tane ayrı niteliği olan tek NFT. Küpesi bir nitelik, sigarası bir nitelik, izmaritin ucunda yanan ışık bir nitelik, kırık diş bir nitelik gibi.
- Ayrıca kırık dişi olan sadece 78 tane karakter var bu koleksiyonda.
- Özel şapkası olan 115 karakterden bir tanesi
- Farklı renkte sakalı olan 146 karakterden bir tanesi.
Figure 2: Rarity Tools: Crptopunks #8348
Yukarıdaki resimde sağ tarafta nadirlik için öngörülen tüm özellikler listelenmiş. Tüm evrende bu karakterden sadece BİR tane var. Bütün bu özellikleri düşününce ne kadar nadir olduğunu anlamak çok kolay. Yine de bu paralar etmez diyebilirsiniz. Yine hatırlatıyorum. Yıllar evvel 2013 yılında Murat Ülker, Bedri Baykam’ın “Boş çerçeve” isimli tablosuna 125.000 Dolar vererek satın almıştı. Bomboş bir çerçeve. İçin de resim bile yoktu. Boş bir çerçeve 125.000 Dolar eder mi? Aynı sebeple de sanat eserlerinin değeri değişkenlik gösterebilir. Güzellik bakanın gözündedir.
Ek olarak, rarity.tools platformu işi matematiğe de dökmüş ve bir formül üzerine puanlamaları yapıyor:
Değer = 1 / (bu değerdeki adet sayısı / tüm koleksiyondaki toplam adet sayısı
(Rarity Score for a Trait Value = 1 / ([Number of Items with that Trait Value] / [Total Number of Items in Collection])
Rarity tools isimli platform da neredeyse tüm değerli projeleri ve “nadirlik” özelliklerini görebilirsiniz. Satın almadan ya da fiyat vermeden önce bu platforma bakmayı unutmayın. Her geçen gün yeni projeler de eklenmeye devam ediyor.
- DAPPRADAR.COM
Merkeziyetsizlik kavramı Metaverse ve blokzinciri teknolojilerinin olmazsa olmazı. Burada da merkeziyetsiz uygulamaların çıktığı günlere şahit oluyoruz. Metaverse’ün 7 katmanından bir tanesi de Metaverse ile ilgili tüm uygulama, NFT ve ürünlerinin satılabileceği, derecelendirileceği,etiketleneceği uygulama marketleri ortaya çıkmaya başladı bile. Dappradar bunlardan bir tanesi. Birçok bilgiye ulaşabiliyorsunuz. Şeffaf blokzinciri teknolojisi ile satış tutarlarına göre de ayrıştıtırılabiliyor. Bir NFT’nin ya da koleksiyonuun nadirlik anlamında özelliklerini ve ne kadar satışı yapılmış bunu bile görebiliyoruz. Aşağıdaki resimde tüm zamanların en fazla hacmi olan 5 NFT projesini Dappradar’da görebiliyoruz.
Figure 3: Dappradar Top 5 Collections(Vol) as of 31.03.2022
Aynı zaman da bir NFT’nin daha önceki satış rakamları, güncel fiyatı ve değerini de görebiliyoruz. Örneğin “BoredApe” koleksiyonundan bir NFT:
Figure 4: Dappradar screenshot of one NFT profile (BoredApe)
Aynı NFT’nin değeri eğer yok ise Dappradar platformunda değer ölçmek için bir hesap makinesi de gözümüze çarpıyor. Yukarıda değenilen tüm nitelikleri ile “nadirlik” bakış açısıyla fiyat oluşuyor:
Figure 5: NFT Value Estimator screenshot Dappradar
- OPENSEA.IO
Opensea platformu kuşkusuz dünyanın en büyük NFT Pazar yeri. NFT’lerin “Amazon”’u olarak bilinen Opensea.io platformunda hem tüm satıştaki NFT’leri görebilirsiniz hem de nadirlik anlamında tüm NFT’ler ile ilgili detaylı bilgiye ve sıralamalara da yine buradan ulaşabilirsiniz.
Figure 6: Opensea.io screenshot of one NFT
- ETHERSCAN.IO
3 dakika önce Etherum tabanlı pazar yerlerinden satın alınan bir NFT’ye ne kadar para ödendi görmek ister misiniz? Hangi NFT’nin kimden kime satıldığını ya da diğer bilgilerini şeffaf bir şekilde görebilirsiniz. Örneğin, 6.417 kişinin elinde “BoredApeYachtClub” isimli projeden NFT olduğunu görebiliyorum:
Figure 7: Etherscan.io screenshot of BoredApeYachtClub collection page
- RARITYSNIPER.COM
Yine NFT’lerin “nadirlik” özelliğini görebileceğiniz birbaşka platfom. Rarity Sniper. Burada sadece Ethereum ağı değil Solana ya da diğer ağlarda olan NFT’lerin de nadirlik niteliklerini görebilirsiniz.
Figure 8: RaritySniper.com screenshot
SON DÜŞÜNCELER:
2-3 sene gibi kısa bir süre de milyar dolarlara ulaşan NFT piyasası halen yolun çok başında. Özellikle Metaverse’te oyun ve finansın birleştiği Game-fi kavramı oyunlar için de para kazanmanın yöntemlerini ortaya çıkarıyor. Bu yöntemlerden biri de oyun içerisin de toplanan tüm objelerin ve/veya geliştirilen karakterlerin NFT olarak satılması öngörülüyor. Metaverse’te gözle görünen tüm dijital varlıkların NFT olarak satışı gündeme gelebilir. Bu sebeple de NFT’lerin değerini ölçmek her geçen gün daha da önem arz ediyor. Rarity.tools, dappradar.com, opensea.io, raritysniper.com gibi platformlara bakmakta çok fayda var. Satın alacaksanız koleksiyona bu kaynaklardan bakmayı unutmayın. Satmak istediğiniz yarattığınız bir proje var ise de yine benzer nitelikleri olan projelere “nadirlik” anlamında göz atmayı unutmayın.
Gamfed Türkiye Kaptan Gönüllüleri Kerem Yazıcı ve Metin Sönmez Tarafından yazılmıştır.
