Proje Yönetim Enstitülüsü (PMI)’ne göre Proje benzersiz bir ürün, hizmet veya sonuç oluşturmak için üstlenilen geçici bir çabadır. Projelerin geçici doğası, proje çalışmasının başlangıcının ve bitişinin veya proje çalışmasının bir fazının olduğunu göstermektedir.
Wikipedia’ya göre Oyunlaştırma (Gamification), oyun felsefesinin oyunsal düşünmenin ve oyun mekaniklerinin oyun-dışı alanlarda, motivasyonu arttırmak ve kullanıcıları problem çözmeye teşvik etmek için kullanılmasıdır.
Bakıldığında ikisi de belirli hedefe ulaşmak için insanların araç ve teknikleri kullanan disiplinlerdir. Oyunlaştırma işlerinde Proje Yönetimi ortaya çıkacak Oyun Ürünün (Oyunlaştırma Değeri bir Üründür.) gerçekleşmesi sağlayan önemli bir yönetim metodolojisidir.
Bu iki disiplinin kesişim kümesi sırasıyla “İnsan” ve “Geliştirme Fazları”dır. Bu iki alanın detayları aşağıda sunulmuştur:
- İnsan
- Proje yönetiminde bu öğe iç ve dış paydaşlar olarak adlandırmaktır. Proje Yöneticisi başta olmak üzere iş analisti, ürün sahipleri (product owner), çevik koçlar, yazılımcılar, sponsor, tedarikçiler vs projelerin en önemli rollerdir (Şekil-1). Bu paydaşların beklentileri ve iş yapış şekilleri (WoW: Way of Working) projenin başarısını direkt etkilemektedir. Bu beklentilere göre projenin hedefleri direkt etkilenmektedir.
Şekil 1. Proje Yönetiminde Paydaş Listesi
- Proje yönetiminde Paydaş Listesi oyunlaştırma literatüründe “Persona” kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır. Marzecksi’nin tanımladığı 6 farklı oyuncu tipi aşağıdaki şekil-2’de sunulmuştur. Buna göre çok farklı oyun hedefi olan roller vardır, benzerleri proje yönetimindeki rollerde de vardır. Örneğin, Proje Yöneticisi hedefini yakalamak için Achiever rolünde iken Çevik Koç süreçlerin doğru ilerlemesi için Yardım Sever rolünde olabilir.
Şekil 2. Andrzej Marczewski – Oyuncu Tipleri
Oyunlaştırma’da Persona olarak “Oyuncu” nasıl çok kritik ise Proje yönetiminde de “Proje Yöneticisi” çok önemlidir. Oyuncu ya da Proje Yöneticisi rol olarak durumsal liderlik göstererek oyunu ya da projenin başarılı şekilde tamamlanması sağlamaktadırlar.
Ayrıca şunu da unutmamak gerekiyor; Oyunlaştırma ve Proje yönetimi insan odaklı tasarımlar olduğu için davranış ve motivasyon teorileri ikisi içinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle, Daniel Pink’in Motivasyon 3.0 teorisi iki alanda bizim ileri gitmemize yardımcı olmaktadır (Şekil-3).
Şekil-3. Daniel Pink Motivasyon 3.0
- Geliştirme Fazları
Bildiğiniz üzere Werbach’ın D6 Modeli ya da Ercan Hoca’nın TOY Gamification Decards Modeli birden fazla aşamadan geçerek ve oyun mekanikleri de kullanarak Oyun Ürünü (Oyunlaştırma)’nün ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Şekil-4’deki D6 Modeli ve Şekil-5’deki Gamification Canvas’a göre Hedeflerden başlayan oyunlaştırma süreci kişilerin davranışlarını/beklentilerini de kapsayacak şekilde belirli bir yolculuğu ve bu yolculukta ölçüm/değerlendirmeleri, eğlenceyi içeren bir süreçtir.
Şekil-4. Werbach’ın D6 Modeli
Şekil-5. Ercan Altuğ’un TOY Gamification Decards Modeli
Proje yönetiminde ise geliştirme yaklaşımı Öngörücü, Uyarlanabilir ve Hibrit olmak üzere 3’e ayrılmaktadır.
Öngörücü yaklaşım Şelale (Waterfall) yaklaşımın ifade etmekte olup, proje başarı kriterleri olan kapsam, zaman çizelgesi, maliyet, kaynak ihtiyaçları ve riskler gibi anahtar göstergelerin proje yaşam döngüsünün ilk fazlarında iyi tanımlandığı projelerde uygulanmaktadır. Bu yöntemde süreç bazlı proje yönetimi döngüsü olan Başlatma, Planlama, Yürütme, İzleme/Kontrol ve Kapanış şeklindedir. Şekil-6’da örnek akış vardır.
Şekil-6. PMBOK-7 Örnek Öngörücü Yaşam Döngüsü
Uyarlanabilir yaklaşımlar, gereksinimler yüksek seviyede belirsizliğe ve dalgalanmaya maruz kaldığında ve proje boyunca değişmesi muhtemel olduğunda faydalıdır. Projenin başlangıcında net bir vizyon belirlenir ve bilinen ilk gereksinimler, kullanıcı geri bildirimi, çevre veya beklenmedik olaylara uygun olarak olgunlaştırılır, detaylandırılır veya değiştirilir. Özellikle yinelemeli (sprint) ya artırımlı yaşam döngü modelleri bu alana örnektir. Çevik proje yönetimi yaklaşımları da bu alanın öncülerindedir. Şekil-7’de ise örnek görseli vardır.
Projelerde öngörücü ve uyarlanabilir birleşimi olan yaklaşıma ise Hibrit yaklaşım denilmektedir. Günümüzde hibrit proje yaklaşımı oldukça popülerdir. Projeye başlamadan önce orta ve uzun vade takipler için fizibilite analizleri yapılıp, sonrası da projenin başlangıç belgesi, zaman planları, kapsam izleme matrisleri gibi belgeler oluşturulmaktadır. Lakin projelerin günlük işleri daha çevik yöntemler kullanılarak yönetilmektedir.
Şekil-7. PMBOK-7 Örnek Yinelemeli ve Artırımlı Yaşam Döngüleri (Uyarlanabilir Döngüler)
Peki, Oyunlaştırma ve Proje Yönetimi geliştirme fazında hangi noktalarda kesişmektedir diye soracak olursak şekil-8’deki yinelemeli proje geliştirme yaşam döngüsü bunun için iyi bir örnektir. Örneğin;
- Hem oyunlaştırma hem de proje yönetiminde da hedefler vardır. İş hedefleri önceliklendirilerek ve geri bildirim alınarak yönetilir.
- İkisinde de teknoloji ve araçlar kullanılır, örneğin proje yönetiminde Trello, Jira gibi iş takip araçlar daha çok kullanılırken Oyunlaştırmada Kahoot, Mentimeter gibi etkileşim araçları daha çok kullanılır.
- Proje yönetiminde zaman takvimi uygun gitmeyen durumlarda eposta bildirimi gibi tetikleyiciler kullanılırken Oyunlaştırma sürecinde oyuncunun oyunun içinde sürdürebilir kalması için belirli süre oyuna giriş yapmazsa hatırlatıcı epostalar gönderilebilmektedir.
- Projelerde dışsal ödüller motivasyon yemeği, başlangıç/kapanış kutlamaları gibi olurken oyunlaştırmada ceza, rozet gibi ödüller verilmektedir.
- Özellikle yapılan işlerin ölçümü iyi disiplinde de olmazsa olmazdır.
Şekil-8. Yinemeli Proje Geliştirme Döngüsü
Sonuç
Yaptığımız projeler ya da oyunlaştırma çalışmaları günün sonunda değer üretmek için yapılmaktadır. Değer aslında çıktı, sonuç ve fayda üçlüsünün sonucunda ortaya çıkan sponsor, müşteri ya da toplum için işin özünü oluşturan olgudur.
Hem Oyunlaştırma hem de Proje Yönetimi insanlığa katkı sağlamak için iş prensipleri, model, metot ya da metodolojilerden yararlanarak ortaya sonuçlar çıkarmaktadır. Şekil-9, proje yönetiminin dayandığı değer yapısının özetini göstermektedir. Bu değer yapısı aynı D6 ya da TOY Decards’daki gibi sadece çıktı odaklı değil doğru faydanın üretilmesini sağlamaktadır.
Biz oyun tasarımcıları ya da proje yöneticilerine düşen görev, Akış Kuramcısı Mihaly Csikszentmihályi’nin söylediği gibi yeteneklerimizi zorluklarının çözümünde kullanarak Akış’ın içinde kalmak, akışı yönlendirmek ve oyundan (proje yönetiminden) kopmamaktadır.
Şekil-9. Proje Değer Süreci
Referanslar
- https://gamificationdecards.com/
- Türkiye’nin İlk ve Tek Oyunlaştırma Blogu – Oyunlaştırma’nın Tarihini Yazan Kahraman Gamfed Gönüllüleri tarafından tutulmaktadır. (oyunlastirma.co)
- Proje Yönetimi Bilgi Birikim Kılavuzu (PMBOK Kılavuzu) Yedinci Sürüm – Optimist Yayın Grubu – Kişisel Gelişim ve İş Kitapları (optimistkitap.com)
Bu yazı Gamfed Türkiye gönüllülerinden Hasan Yavuz tarafından kaleme alınmıştır.
