Son dönemlerde adını sıkça duyduğumuz kavram, oyunlaştırma. Oyunlaştırmanın en yaygın kullanım amaçlarından birisi de şüphesiz ki insanları motive etmek. Bu bazen spor yapmaya motive etmek gibi sosyal bir amaçtır bazen iş yerlerinde performanslarını artırmaya çalışmak gibi profesyonel bir amaç. Fakat amaç ne olursa olsun unutulmaması gereken ve önemsenmediği takdirde bütün planları bozacak bir şey var: İçsel motivasyon.
İnsanları oyunlar ve oyunlaştırma projeleri ile motive etmeye çalışırken zaten içsel motivasyona sahip olan insanları unutmamak gerekir. Motive etmek dendiğinde ilk akla gelen “karşılığında ödül verelim” durumu içsel motivasyonun bir numaralı düşmanıdır.
Bu konuyla ilgili yapılan bir deneyde araştırmacılar anaokulu çocukları ile çalıştılar ve serbest zamanlarında resim çizmeyi tercih eden çocukları 3 gruba ayırdılar. İlk gruba isimlerinin yazılı olduğu kurdeleli bir sertifika gösterdiler ve onun karşılığında resim çizmelerini istediler. İkinci gruba hiçbir şey teklif etmeden resim çizmelerini istediler fakat deneyin sonunda onlara da ilk gruba verilen sertifikalardan verdiler. Üçüncü grupta bulunanlar ise ne başlangıçta ne de sonda hiçbir ödül almadılar. Deneyden iki hafta sonra çocukların serbest zamanlarını nasıl geçirdiğini gözlemlediler. Sonuç, ikinci ve üçüncü grupta bulunan yani deneyin sonunda ödül alan veya hiç ödül almayan çocuklar aynı motivasyonla resim yapmayı tercih etti. İlk grupta bulunan ve bir ödül karşılığında resim yapan çocuklar ise resim yapmaya ilgisiz kaldılar ve daha az zaman ayırdılar. Ödüller çocukların içsel motivasyonuna olumsuz etki etti.
Bu durumu önleyebilmek ve içsel motivasyona sahip insanları motivasyonlarını kaybetmeden oyunda tutabilmek adına Daniel Pink üç önemli faktöre dikkat çekmektedir. Bunlar özerklik, ustalık ve amaçtır. İnsanlara verilecek ödülleri belirlerken özerkliklerini kullanabilecekleri, zamanla ustalaşmalarını sağlayacak ve bir amaç için çalışabilecekleri durumlar ortaya çıkarmalıyız.
Oyunlaştırma projeleri içerisinde kullanılması önerilen SAPS ödül modeli insanların içsel motivasyonlarını öldürmeden yarışa devam edebilmeleri açısından oldukça idealdir. Çünkü bu model hem motivasyonları olmayanları oyunun içerisine dahil etmekte hem de konuyla ilgili olanları daha da heveslendirmektedir.
Yukarıdaki şekilde gördüğünüz gibi Gabe Zichermann’a ait bu modelde dışsal ödül dediğimiz para, eşya gibi ödüller insanları içsel motivasyondan uzaklaştırmaktadır.
Günün sonunda önemli olan oyunların en büyük avantajının içsel motivasyon olduğunu unutmamaktır. Ayrıca ödül kavramının insanların en önemli motivasyon kaynağı olmak ile onların düşmanı olmak arasındaki o ince çizgide gidip geldiğini hep hatırlamaktır.
Kaynaklar:
Lepper, M., Greene, D., ve Nisbett, R. (1973). Undermining Children’s Intrinsic Interest with Extrinsic Rewards: A Test of the ‘Overjustification’ Hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology.
Pink, D. (2009). Drive. MediaCat.
Yılmaz, E. (2018, Şubat). İş’te Oyunlaştırma. Ceres Yayınları.
Yazar Hakkında: Betül Tiryaki:
Bilkent Üniversitesi Psikoloji bölümünden 2019 yılında mezun oldum. Endüstri – örgüt psikolojisi ve spor psikolojisi ile ilgileniyorum. Ayrıca oyun ve oyunlaştırma ile ilgilenmeyi ve psikolojiyi bu alanlarda kullanmayı seviyorum. Oyunlaştırma alanında daha aktif olabilmek adına Gamfed Türkiye gönüllülerinin arasına katıldım. Şu sıralar Gonego İkna Krallığı adlı müzakereye dayanan kutu oyunumun markalaşma sürecini yönetiyorum.
