Oyun Tasarımı vs. Oyunlaştırma Tasarımı : İlayda Köroğlu
7’den 70’e hepimizi içine alan oyunların nasıl tasarlandığını hiç merak ettiniz mi? Oynarken zamanın nasıl geçtiğini anlamamamızı sağlayan, bize heyecan, korku, başarı, belirsizlik gibi birçok duyguyu aynı anda yaşatan tam olarak nedir hiç düşündünüz mü? Peki ya oyunlaştırma? Oyun tasarım tekniklerini kullanarak hayattaki bir probleme çözüm üretme yöntemi olan oyunlaştırma, oyunların tasarım tekniklerini nasıl kullanıyor?
Tüm bunları anlamak için gelin önce, “Oyunlar neye göre tasarlanır?” sorumuzu yanımıza alarak işin mutfağında neler oluyor bir bakalım.
Oyunların Mutfağı
Oyun tasarlamak, yemek yapmaya benziyor. Malzemeler yemeği oluştursa da bir araya geldiklerinde nasıl bir tat vereceği konusunda, malzemelerin hangi sırayla hangi miktarda karıştırılacağı, ne kadar süre pişirileceği gibi birçok etken devreye giriyor.
Malzemeler
Bir oyun nelerden oluşur? Farkındaysanız daha en başta oyunları tarif ederken çeşitli duygulardan bahsettik. Bir oyun ilk olarak duygulardan (aesthetics) oluşur. Hikâye, süreç, ilişkiler, engeller… Tüm bunlar bizde belli duyguları harekete geçirirler. Bu hareketin gerçekleşmesi içinse oyuncunun oyunda kalmasını sağlayan etmenler (dynamics) devreye girer. Oyun içinde çeşitli davranışlar ve motivasyonlar için gereklidir. Oyun böylece devam eder. Tüm bunları sağlayabilmek içinse elbette çeşitli öğelere ve temel bileşenlere (mechanics) ihtiyaç vardır. Ödüller, kurallar ve kontrol mekanizmaları oyun mekaniklerinden bazılarıdır (Scholtz, Raga, & Baxter, 2016).
MDA (Mechanics, Dynamics, Aesthetics) Modeli
Tarif
Oyun tasarımında amaç, oyuncuyu oyunda tutmak ve oyunu sürdürmektir. Temel bileşenler de oyuncunun duygusal durumu da oyunu sürdürmeye hizmet eder. Merkezde insan değil; sistemin kendisi bulunur. Oyuncuyu heyecanlandırmanızı sağlayan bir etkileşim tasarlayıp bu etkileşimi sağlayacak mekanikleri kurarak oyununuzu oynanır hale getirebilirsiniz.
Oyunlaştırma Malzemeleri
Oyunlaştırmaya gelince ise işler biraz değişiyor. Oyunlaştırmanın asıl hedefi “davranış değişikliği” yaratmak olduğundan dolayı merkezinde insan bulunuyor. Sırasıyla sormamız gereken sorular şunlar oluyor: Hedeflenen davranış değişikliğinin oluşturulması için oyuncunun hangi duyguları (Dynamics) hissetmesi gerekiyor? Katılımcının bu duyguları hissetmesini sağlayacak süreçler (Mechanics) neler? Tasarlamak istediğimiz süreci hangi oyun elementleri (Components) ile kurgulayabiliriz?
DMC (Dynamics, Mechanics, Components) Modeli (Werbach & Hunter, 2012)
Oyunlaştırma Tarifi
İşin içinde şans olacaksa bunun için çark kullanılabilir; yarışma için liderlik tablosu, iş birliği için takımlar, geri bildirim için rozetler olabilir. Burada anahtar nokta, tüm elementlerin oyunu sürdürmek için bir işlevi, oyun sürerken gerçekleşen hareketin (mekanik) ise açığa çıkarması istenen duyguya (dinamik) yönelik bir etkisi olmasıdır.
Oyunda bir rekabet olması, şans unsuru, ödül kazanmaya çalışmak, geri bildirim almak, iş birliği yapmak, geri sayım olması gibi birçok etken oyunun sürmesini sağlayabilir. Bizleri de içine alan süreçleri oluşturan bu unsurlara “oyun mekanikleri” deniyor. Bu süreçlerin meydana gelmesini sağlayansa hepimizin somut bir şekilde görebildiği “oyun elementleri” oluyor.
Oyun elementleri sayesinde oyunun mekanikleri işleyebilir. Mekaniklerin bir araya gelmesi sayesinde bir davranış oluşturulur ve dinamik kurulur. Böylece katılımcı oyunu oynarken duygudan duyguya sürüklenir. Bu duygular katılımcıyı oyunda tutarak davranışı sürdürmesini sağlar. Böylece hedeflenen “davranış değişikliği” sağlanabilir. Kısacası bir oyunlaştırma tasarımcısı hedeflenen davranış değişikliği ve yaratılmak istenen duyguya odaklanır. Buna göre oyun elementlerini kullanarak tasarımını yapabilir.
Yemeğin Tadı mı Faydası mı?
İki modelin oyuncuya temas süreci değişiklik gösterir. Oyunda amaç oyunun ilerlemesini sağlamaktır. Örneğin puanlar kişiyi motive etmek için verilmez, seviye sistemini oluşturmak için önemli görülür. Oyunlaştırma ise davranışsal ekonomi ve sadakat programı içerir. Puanlar kişiyi motive etmek için verilir, amaç kişiye ilerlediğini hissettirmektir. Oyun tasarımında mekanikler oyunu daha keyifli hale getirmek içindir; oyunlaştırmada ise katılımcıyı iş amaçlarını gerçekleştirmeye yönlendirmek için.
Oyun tasarımı bir fikirle başlar ve başarı kriteri keyif almaktır. Oyunlaştırma tasarımı bir problemi çözme hedefiyle başlar ve başarı kriteri insanların istenilen davranışı gerçekleştirmeleri, uzun vadede de alışkanlık edinmeleridir. Diğer bir deyişle oyun, yemeği zevkle yememiz için tasarlanır. Tarifi de öyle bir hazırlanır ki lezzeti önceliğimiz haline gelir. Ancak böylesine keyifle yediğimiz şeyin abur cubur da olabileceğini unutmamak gerekir. Oyunlaştırma ise bize sağlıklı bir yaşam (probleme çözüm) için o yemeği nasıl lezzetli hale getirebileceğimizi öğretir.
Oyun tasarım tekniklerinin kullanıldığı DMC oyunlaştırma modeli, yemeğin güzel bir tat vermesi için hangi malzemeleri (components) kullanmamız ve bunları hangi sırayla yemeğe katmamız (mechanics) gerektiğini bize söylüyor. Bütün bu süreçten aldığımız tat ise acısıyla tatlısıyla oyun dinamiklerini (dynamics) oluşturuyor. Özetle oyun, yemeğimizden keyif almamızı sağlıyor, yemeğe tat veriyor. Oyunlaştırma ise bu yemeğin faydalı olup olmaması ile ilgileniyor. Sağlıklı bir yemeğin tadının da güzel olması için oyun tasarım tekniklerini kullanan oyunlaştırma, birçok insan için gün geçtikçe önemli hale geliyor.
Gamfed Türkiye İlayda Köroğlu katkılarıyla yazılmıştır.
Kaynakça
Scholtz, B., Raga, L., & Baxter, G. (2016). Design and Evaluation of a ” Gamified ” System for Improving Career Knowledge in Computing Sciences. The African Journal of Information and Communication.
Werbach, K., & Hunter, D. (2012). For The Win: How Game Thinking Can Revolutionize Your Business. Philedelphia: Wharton Dijital Editions.
Eren Gökgür Oyun-Oyunlaştırma Tasarımcısı : https://www.youtube.com/watch?v=twJ3uBA9XRI
