Oyuna para mı ödenir, oyundan para mı kazanılır? Pay to Play , Free to Play , Pay to Win, Play to Earn, Play and Earn : Ercan Altuğ Yılmaz yazıyor.

Oyunlar, belli kurallar dahilinde hoş vakit geçirmemizi sağlayan eğlencelerdir. Bir oyun oynamak istediğinizde elimizde gerekli materyaller mevcutsa ücretsiz ve sınırsız kez oynayabiliriz. Kağıt kalemle oynanan isim, şehir, hayvan ya da tebeşirle yere çizilen seksek oyunları, ip atlama gibi oyunlar için materyal maliyetlerine katlandığımızda oyunu oynamak ücretsizdir. Benzer şekilde bir kutu oyunu, satranç, mangala gibi oyunlarında ilk maliyetini ödedikten sonra sınırsız oynayabiliyoruz. Özetle, geleneksel bir oyun da olsa, tasarlanmış bir oyun da olsa dolaylı görünmeyen maliyetiyle oyunları sınırsız oynuyoruz. Aslında oyunların ilk ve en genel iş modeli, bugün “Pay to Play” olarak adlandırdığımız şekildeydi. Dijital oyunlarda da durum pek farklı değil. Atari için atılan jetonlar, bilgisayar oyunlarının disketleri, CD’leri ve DVD’leri için ödediğimiz ilk paralar da bu modelle adlandırılabilir. Bir kez ödeme yapardınız ve oyun komple size açık olurdu. Ödemenizi geri alamaz ya da yeni bir ödeme yapmanıza gerek kalmazdı.

Ünlü futurist Alvin Toffler’in deyimiyle 3. dalga olan dijitalleşme ile iletişim, sağlık, eğitim gibi birçok alanın yanında oyunlar da dijitalleşti. Tavla ve Okey gibi fiziksel olan oyunlar bile dijitalde daha çok oynanır hale geldi. Tetris, Trivia gibi oyunlar çevrimiçi ortamlarda kendi fenomenlerini yaratmaya başladı. Konsol oyunları geleneksel “Pay to Play – Öde ve Oyna” modeliyle tek bir ödeme işleminin ardından tüm oyunu sınırsız oynayabileceğiniz bir modelle hayatımıza girdi. Halen çoğu Playstation oyunu bu modelle satılmakta. Dijital oyun sektörü, oyunların hem geliştirme hem de bulut sistemlerinde oynama maliyetlerinden dolayı tek seferde ödeme alıp oynatma yöntemlerinde çok büyük rakamlar çıkmasından dolayı alternatif arayışlarına geçti. Örneğin World of Warcraft aslında yine “Pay to Play” modeli içinde, ancak jeton gibi aylık ödeme ile oyundaki tüm erişimleri açmak üzere yeni bir model oluşturdu. Ancak oyunu belli bir gün deneme sürümüyle ücretsiz oynatıyordu ki ben de ilk kez öyle bir deneme sürümüyle üniversitede World of Warcraft dünyasına girmiştim.

Oyunun bir bölümünü ücretsiz oynama fikriyle, ilk başta bir ödeme almadan oyunu belli bir seviyede deneyimleyip, devamında ödeme yaparak oyunda ilerleme modeline “Free to Play – Fremium” denildi. Şu anda özellikle mobil oyunların çoğu, aşırı rekabet ve benzerlikten dolayı bu modelle en azından cihazda yer almak, sonrasında fark yaratıp gelire dönüştürmek hedefiyle çalışmakta. Buradaki bence ince çizgi, ücretsiz başlamanın yanı sıra ödeme yaptığınızda olanlar. Ödeme yaptığınızda, kesinlikle oyunun kalan kısmı açılıyor, fakat size özel bir içerik ya da sizi diğer oyunculardan öne geçiren bir ekipman ya da güç verilmiyor. Bu anlamda Free to Play – Fremium, oyunu bir demo gibi deneyimleyip, deneme sürümü sonrasında kalan oyunu ya da oyunun içindeki ekipmanları, haritaları, araçları vb. unsurları satın aldığınız bir model aslında.

Bu modelde tahmin ettiğiniz gibi oyuncuların büyük bir çoğunluğu ödeme yapmak için bir yönlendirme tüneline girmiyor. %90’dan fazlası ücretsiz kısımlarla oyunlarda ilerlemeyi tercih ediyor. Oyun sektörü de zaten bu ödeme yöntemleri ve miktarlarına göre oyuncuları okyanuslardaki balıklardan esinlenerek balina, yunus, kefal gibi isimlerle kategorilendiriyor. (Bu arada balinalar en çok ödeme yapan, %10 kadar olan oyuncular).

Bazı oyun firmalarına yetmeyen ödeme akışı sebebiyle, oyuncuların yine ücretsiz başladığı ve oyunun bu sefer komple açık olduğu; ancak diğer oyuncular üzerinde ekstra gücü olabilecek ekipman, özellik, güç gibi unsurları parayla satın alarak oynayabildiği, yani “Parayı verenin düdüğü çaldığı” modelin adı da “Pay to Win – Öde ve Kazan”. Bu model, oyun ve oyuncudan ziyade oyun şirketini tatmin eden bir yaklaşım. Oyunların en temel unsurlarından olan adalet kavramını tartışmaya açan, daha fazla ödeyenin kolayca hedefe vardığı ve farklılaştığı ancak çok ciddi ve hızlı bir şekilde gelire dönüşen bir model.

Bu modelin oyun adaletiyle ilgili oyuncular kısmında itirazlara neden olmasından dolayı, oyuncuların uzun vadeli içsel tatminini sağlayarak bunu gelire dönüştürmek isteyen WOW, DOTA, World of Tanks gibi oyunlar gerçek parayla ödeme alıyor fakat oyun adaletini koruyarak oyun içi kozmetik unsurlarda bunları kullandırtıyor.

Pandemi sonrası dönemin belki de en çok konuşulan kalıcı trendi “metaverse”. Metaverse platformlarında blok zinciri tabanlı oyunlarda da, oyun unsurlarının kripto paralarla eşleştirilmesi gibi bir model geliştirildi. Yani, oyundaki başarılarınızı sadece oyun içi puanlarla değil, gerçek para karşılığı olan kripto paralarla verme fikri.

Aslında oyunlardan para kazanmak yeni bir süreç değil. Birçok devasa çok oyunculu rol yapma oyununda (MMORPG) geliştirilen karakterler, yapılan eşyalar, silahlar vb. unsurlar gerçek kişiler arasında itibari paralarla zaten alınıp satılıyordu. Ancak eşya kopyalama, altın/para hileleri gibi sahtekarlıklar ve çeşitli dolandırıcılıklar sebebiyle bu oyunlarda para ile alışveriş yapmak güvenli değildi. Burada blok zincir sisteminin şeffaflık ve adaletle ilgili tüm sorunları çözebildiği anlaşılınca “GameFi” olarak adlandırılan gelir modeline sahip oyunlar gelişmeye ve yaygınlaşmaya başladı.

GameFi (Oyun Finansı) ne demektir?

Kripto evreninde en sık duyduğumuz terimlerin başında gelen GameFi, “Game” (Oyun) ve “Finance” (Finans) sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. GameFi, oyna-kazan türündeki kripto oyunları oynayarak kâr elde etmeye dayanan finansal sistemlerin oyunlaştırılmasını ifade eder.

GameFi video oyunu projeleri, bir blok zincirine ait dağıtılmış defter teknolojisi üzerinde çalışır. Bu da oyuncuların, her gün daha önemli bir hale gelen ve yeni bir gelir kaynağına dönüşen “doğrulanabilir sanal eşya/varlık sahipliği” elde etmesini sağlar. Oyun sektöründe blok zinciri teknolojileri üzerine çalışılmasından bir çok kez bahsedilse de, GameFi terimi ilk olarak, Yearn.finance kurucusu Andre Cronje‘nin Eylül 2020 tarihli bir tweet‘inde bu yeni trendi açıklamak üzere kullanılmıştır. O günden bu yana terim, blok zincir destekli merkeziyetsiz finans elementlerinin eklendiği video oyunlarını ifade etmek için yaygın olarak kabul gördü.

Play-to-earn sistemi, oyunların ve oyunun tokenlarının blok zincirde yer alması sebebiyle, oyun oynayarak para kazanmayı tamamen şeffaf ve güvenli hale getirmektedir. Çünkü, play-to-earn oyunlarındaki sanal varlıkların tümü birer blok zincir verisidir. Bu verilerin orjinalliği ve mülkiyeti, blok zincir yapısının doğası gereği kolayca ispat edilebilir. Bu nedenle güvenilirdir. Ayrıca blok zincir verilerinin değiştirmesi, çoğaltması ya da silinmesi neredeyse imkansız olduğundan dolayı da her şey şeffaftır. Kısacası, bir play-to-earn oyunundaki tokenların ve NFT’lerin sahtesi yaratılamaz, tamamı eşsizdir.

Normal dijital oyun sektörü 2022 yılının başlarında %10 büyüme gösterirken, aynı dönemde blok zinciri üzerindeki oyunlar %100-200 arasında büyüdü. Dünyada sayısı milyarlara yaklaşmış dijital oyun oynayan insan var ve bu topluluk kesinlikle sadece gençler ve çocuklardan ibaret değil. Bu kitlenin her birinin bir blok zincir tabanlı GameFi oyun deneyimleyeceklerini ve üstüne finans sektöründen de yatırım amaçlı yepyeni oyuncuların da dahl olacağını düşünürsek, daha gidecek çok yolun olduğunu söyleyebiliriz.

Gamefi alanının önemli ve başarılı örneklerinden birisi Axie Infinity oyunu. Filipinlerde devlet tarafından oyuna giriş için gerekli 300 dolar kadar NFT ücreti için kredi çıkartılan ve kazanılan parayla emekli filipinlilerin hayatına küçük bir dolar gelir gibi gözüken ancak kur farkından dolayı ek gelir olan süreç belgeseli çekildi :

Özetleyecek olursak, blok zincir teknolojisi sayesinde para vererek oyun oynadığımız dönemden, oyun oynayarak para kazandığımız bir döneme doğru yol alıyoruz. Fakat bu yolculuğun sürdürülebilir olması, oyun tasarımı ve oyundaki token sistemleriyle mümkün.