Motivasyon 2.0 sisteminin külliyen kötü olduğunu söyleyemeyiz. Eğer öyle olsaydı böylesine gelişemezdi. Sadece artık bu sistem yararlı ömrünü doldurduğunu söyleyebiliriz. İnsan motivasyonunu araştıran bilim adamları, geleneksel yaklaşımdaki bir çok hatalı yanı bulmakla kalmadılar, aynı zamanda ödül ve ceza sisteminin, kendisinden beklenen gayet makul düzeyde karşıladığı dar kapsamlı durumları da saptadılar.
Dan Ariely ve meslektaşlarının Hindistan’da bir grup MİT öğrencisi ile yaptıkları performans araştırmasında görüldü ki iş “İlkel düzeyde bilişsel beceri” gerektirdiğinde teklif edilen daha büyük çaplı bir ödül, “daha düşük performansın” yaşanmasına neden oluyor. Ama yapılacak iş sadece mekanik beceriler gerektiriyorsa o takdirde ödüller, istendiği şekilde işe yarıyor. Verilen ödül ne kadar büyükse alınan performansta o kadar çok oluyor.
Bu nokta çok önemli. Diyelim ki kar amacı gütmeyen bir işletmede yöneticisiniz. Yapılacak etkinlik için tasarım ekibiniz acayip güzel bir afiş hazırlamış. Şimdi sizin bu afişi üyelerinizle paylaşmanız gerekecek. Bu gönüllü insanları rutin işin içine sokup, hafta sonu çalışmalarını nasıl sağlarsınız? Böyle bir durumda şartlı ödül seçeneği etkili olabilir. Mesela herkes işi yapmaya gönüllü olursa büyük bir ofis partisinin sözünü verebilirsiniz. Katılan herkese hediye çeki ya da küçük bir miktar ödeme yapabilirsiniz.
Eğer rutin olan işlerde, çalışanlarınıza o işin neden yapıldığına dair bir gerekçe belirtirseniz, yapılan işin sıkıcı olduğunu itiraf edersiniz, insanlara işlerini kendi bildikleri gibi yapma fırsatı tanırsanız üstüne bir de küçük ödüller verirseniz bu işinizi oldukça kolaylaştırır. Gelelim rutin olmayan yaratıcılık gerektiren işlere. Böyle durumlarda verilecek ödülün beklenmedik ödül olmasının yanı sıra kesinlikle işin bitiminden sonra verilmesi gerekir. Başarılı sonuçlar alındığında sürpriz yemek gibi.
Eğer rutin olmayan yaratıcı işler için ödül vermek istiyorsanız şu iki hususu unutmayın. İlki, somut ödüller yerine takdir ve pozitif geribildirimde bulununuz. “Tebrikler! Müthiş bir afiş yarattınız” gibi. İkincisi, işe yarayacak bilgi verin. “Renk kullanımında büyük ustalık” gibi spesifik noktalara odaklanırsanız bilgisel ve güçlendirici etki yaratarak motivasyonu körüklemiş olursunuz.
Uzun lafın kısası sürpriz ödülleriniz övgü, geribildirim ve yararlı bilgiler sunuyorsa işte en iyi ödül de budur. 🙂