METASAĞLIKTAN GELECEKTE KİM SORUMLU OLACAK?

Charlie Fink VR fütüristi der ki:

“Dünya verilerle boyanmak üzere. Tuval, fiziksel dünya kadar geniş ve yeni bir kağıt yaprağı kadar boş.”

Dijital dünyanın sıradaki en büyük konusu olan metaverse, fiziksel benliğimizin hareketli avatarlarının alışverişten seyahat etmeye kadar her türlü etkileşimi sanal olarak yapabileceği internet alanı olarak tanıtılıyor.

Giderek daha fazla kabul gören ve yeni nesil mobil bilgi işlem platformlarının bir tezahürü olarak kabul edilen Metaverse, XR teknolojilerin yanı sıra yapay zekaya ihtiyaç duyan, blockhain tabana sahip, bilgisayarlı görüyü barındıran, ıOt & Robotik giyilebilir teknoloji sayesinde duyularımıza hitap eden, bulut bilişimi sayesinde sürekli etkileşim sağlayan ve mobil iletişimi içinde barındıran teknoloji ekosistemidir.

Sağlık sektörü bu ekosistemin en heyecan verici ekosistemi arasında yerini almaktadır. Pandemiyle birlikte küresel sağlık sorunlarına yönelik çözüm arayışları giderek artmakta ve metaverse’ün bir çözüm olabileceği görüşü giderek yaygınlaşmaktadır. Metaverse, hastalar ve sağlayıcılar arasındaki mesafeyi kapatarak telesağlık çözümlerini geliştirebilir. Ayrıca hastaların tıbbi bakıma kolay erişmesini sağlayabilir. Dünyanın bir ucunda kalp ameliyatı yapan az deneyimli bir doktora başka bir ülkeden daha deneyimli bir cerrah destek olabilir.

Şu anda sağlık sektörü, nihayetinde metaverse’yi oluşturacak temel teknolojilerden bazılarını kullanıyor – sanal gerçeklik (VR), artırılmış gerçeklik (AR), karma gerçeklik (MR) ve yapay zeka (AI).

Kullanılan bu teknolojilerle yapılan müdahaleler veya eğitim faaliyetleri METAVERSE DEĞİLDİR.

Metaverse evreni SÜRÜKLEYİCİDİR ve AKIŞTADIR. Evren siz dahil olmadığınızda bile sürekli değişim içindedir.

XR teknolojilerin yanı sıra blockhain alt yapısı ile hastaya veya kullanıcıya özerklik sağlar. Hasta verilerini şifrelemenin ve uygulamalarda, süreçlerde ve cihazlarda tıbbi standartlara uyumu sağlar. Onay verme ve randevu alma gibi iş yükü yoğun prosedürler için akıllı sözleşme etkileşimlerinin potansiyeli gibi yenilikler getirir. Bunun yanında dijitalleştirilmiş hasta bilgileriyle etkileşim yapılarak hastaların yaşam verilerinin hastane ziyaretleri ile tanınmasına imkan sunar.

Metaverse, engelsiz sanal gerçeklik bakımı, hasta mahremiyetini korumak için avatarlar, hastaların klinik temsilleri ve doktor haklarının daha kolay uygulanması gibi olanaklarla daha adil bir sağlık sektörü vaad ediyor. Ancak, metaverse üzerinde tüm tıbbi tedavi ve konsültasyonların yapılmasının doğru olmadığını da belirtmek gerekir.

NFT’nin Sağlık Hizmetlerindeki Potansiyelleri

Collins Sözlüğü tarafından 2021 için Yılın Sözü olarak seçilen “NFT” (Non-fungible token), bir sanat eseri veya koleksiyon gibi bir varlığın sahipliğini kaydetmek için kullanılan bir blockhaine kayıtlı benzersiz bir dijital sertifika olarak tanımlanmıştır.

NFT yaklaşımıyla, dijital sağlık hizmetleri sunan şirketler, hastaları, verileriyle katkıda bulunarak ve ondan kazanç sağlayarak çalışmalara katılmaya teşvik edebilir. Araştırma veya yeni ürünler geliştirmek için verileri kullanmakla ilgilenen diğer üçüncü taraflar, dijital pazardaki hastalara doğrudan ulaşabilir. Buradaki geleneksel yaklaşımla karşılaştırıldığında temel fark, hastaların verilerini gerçekten daha bilinçli bir şekilde paylaşma seçeneğine sahip olmalarıdır. Altta yatan blockhain teknolojisi ve bir NFT sertifikası ile hasta verilerinin kullanımı böylece daha şeffaf hale getirilebilir ve hastaları sağlık kayıtları üzerinde kontrol ile donatabilir.

Araştırmacılar, NFT’lerin veri güvenliği kusurlarına, gizlilik sorunlarına ve fikri mülkiyet hakları konusundaki anlaşmazlıklara karşı hala savunmasız olduğuna dikkat çekiyor.

Ömür Boyu Tıbbi Kayıt

NFT’ler, hastaların tıbbi test sonuçlarına, mümkün olan en kısa sürede erişmelerine ve karmaşık (ve çoğu zaman farklı) tıbbi geçmişlerine anında ve kolayca erişmelerine, bu geçmişlerini doktora açıklamak için zaman ve enerji harcamak zorunda kalmadan izin verebilir.

İlaç Üretimi

NFT’ler, ilaç kullanım ömrü boyunca belirli bir öğeye eklenen dijital ayak izleri veya “belirteç kimliği” oluşturur. Böylece kimlik doğrulama sürecini kolaylaştırarak sahte ilaçlarla mücadeleyi destekleyebilir.

Kan Bağışları

NFT’ler kan bağışlarının takibi ve yönetimi için kullanılabilir. Kan bağışçılarına, daha sonra sistem boyunca izlenen benzersiz bir jeton verilir. NFT’ler kanın toplandığı andan kan bankasına gönderilene ve alıcıya kadar, izleme sürecinin ayrılmaz bir parçası olabilir.

MetaSağlık’da NFT Örnekleri

  • Go! By Health Hero: Dijital sağlık katılımını bir sonraki seviyeye taşıyan şirket, Well-Being NFT’ler ile (W-NFT), Apple Health, Google Fit, FitBit, Wyze Band ve Garmin gibi sağlık izleme cihazlarından ve uygulamalardan veri toplayarak her kullanıcının etkinliğine sağlık ve aktivite özelliklerini yansıtır. Aktivite uygulamada günlüğe kaydedilirken, ilgili W-NFT yeni özellikler ve özellikler kazanarak onu her zamankinden daha benzersiz ve nadir hale getirir.
  • Aimedis, çok yönlü metaverse evren. İçinde yer alan Tıp müzesi ile, tıbbi NFT pazarının bir uzantısını kurmuştur. Kullanıcılar müze içinde projelere sahip olabilir ve her proje kategorisi için önceden tahmini taban fiyatları ile müzayedelerde proje alıp satabilir.
  • Bloodchain: Londra’da bir grup girişimcinin bir araya gelerek oluşturduğu kan zinciri prototipidir. Uygulama, kişilerin kan gruplarını gerçek zamanlı olarak arz ve talebi yönetebilecek bir kan bankasına güvenli bir şekilde kaydetmelerine olanak tanır. Belirli kan gruplarına ihtiyaç duyulduğunda sistem genelinde çağrılar yapar. Kanı alıp ihityacı olan alıcıya güvenli şekilde, doğru zamanda ve doğru kişiye ulaşana kadar iş akışlarının optimizasyonu sağlar.

17 Aralık 2021 Seul’da dünyada metaverse aracılığıyla sağlık hizmetini demokratikleştirmenin yolunu açacağına inanılan Metaverse Doktorlar Birliği (MDA) bir araya geldi. MDA, hasta erişimi, maliyet ve tedavi kalitesinin tümüne meta veri deposu aracılığıyla yakalanabilir optimal bir platform olduğu düşüncesinden yola çıkarak doğru yaklaşımları benimsemeyi hedefler. Ayrıca MDA, İyi koşullara sahip ülkeler olsa da bu koşullara erişemeyen ülkelerde mevcuttur diyerek metaverse’ün sağlık alanında doğru kullanılması gerektiği vurgusu yapmaktadır. Seul’daki etkinlikte başka bir yenilik ise  blockchain sağlık platformu olan Solve.Care’dir. Etkinlik sırasında, katılımcılar yeteneklerini keşfetmek için MetaClinic Metaverse’e girmenin yanı sıra oradaki sağlık pratisyenleriyle sanal konsültasyonlar yapabildiler.

Metaverse’de Sağlık Örnekleri

  • DeHealth , milyonlarca doktor ve hastayı çalışabilecekleri, tam 3D formatında birbirleriyle etkileşime girebilecekleri ve anonimleştirilmiş tıbbi verilerini satarak sanal varlıklar kazanabilecekleri yeni bir dünyaya götürecek Merkezi Olmayan bir Metaverse’in yaratılmasının başladığını duyurdu.
  • XRHealth, tescilli FDA ve VR/AR uygulamalarını tele-sağlık ile birleştirerek meta veri tabanında sağlık devrimine öncülük etmektedir. Lisanslı terapistler ile tedavileri gerçek zamanlı olarak kişiselleştirmek için  Sanal Gerçeklik (VR) başlığını kullanarak kişilerle metaverse’de çalışır.
  • Dubai’de 2021 yılında duyurulan, blokchain tabanlı medikal şirket Aimedis, metaverse’de Aimedis Health City’yi kurarak tüm hastanelerin sanal klinikler açabileceği, tüm alanları kiralayabileceği veya satın alabileceği metacity kurdu. Alpha Hospital adında kendi hastanesini de bu evrene yerleştirerek terapi seansları, konsültasyonlar, doktor ziyaretleri ve hastalar arasındaki etkileşimleri sağlamayı aynı zamanda öğrenciler, sağlık personeli ve hastalar için eğitim imkanı sunmayı amaçlar.

Kaynaklar

https://www.science.org/doi/10.1126/science.abm2004

Yang, D., Zhou, J., Chen, R., Song, Y., Song, Z., Zhang, X., … & Bai, C. (2022). Expert consensus on the metaverse in medicine. Clinical eHealth.

https://blogs.ec.europa.eu/eupolicylab/blockchain4eu/bloodchain/

https://medicalfuturist.com/nfts-an-health-data/

https://solve.care

https://www.dehealth.world/

https://aimedis.io/

https://medium.com/@danielzahler/how-the-metaverse-will-transform-health-6e62a1db82dahttps://www.forbes.com/sites/charliefink/2018/05/19/the-world-will-be-painted-with-data/amp/?__twitter_impression=true

Yazar Hakkında

Afra ÇALIK

Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesinde Araştırma Görevlisi. Aynı zamanda doktora tez sürecinde. Hemşirelik eğitimde oyun, ciddi oyun kavramları üzerine çalışıyor ve  GamFed Türkiye Gönüllüsü.

İlgili Makalelerimiz

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir